Piše: Senka Hodžić, muzikologinja
Foto: Almin Zrno
Kada ime jednog pijaniste iz domena umjetničke muzike od samih početaka njegove profesionalne međunarodne karijere na prostorima sa kojih je potekao, postane poznato čak i krugovima koji nisu nužno involvirani u tu vrstu muzičke scene, jasno je da se više ne govori samo o vrhunskom pijanisti, već ikoni i jednoj vrsti živuće legende koja svojim nastupima privilegovanim učini svaki grad u kojem koncertira. Maestro Ivo Pogorelić sa svakim je dosadašnjim sarajevskim nastupom, a naročito onima u okviru SVEM-a, donosio osebujan umjetnički doživljaj i tako je bez ikakve sumnje, bilo i ovoga puta, 18. maja 2024, u ispunjenoj dvorani Narodnog pozorišta u Sarajevu.
Koncert je predstavljao još jednu zvučnu manifestaciju neraskidive i osebujne veze koju je Pogorelić gradio sa repertoarom Frederica Chopina od svojih najmlađih dana. Način na koji je Pogorelića 1980. godine obilježilo takmičenje koje nosi naziv po slavnom poljskom kompozitoru, sada već spada u domen legendi koje se neprestano prepričavaju kako bi se potcrtao njegov zasluženi uspon i višedecenijsko održavanje statusa vrhunskog umjetnika svjetske pijanističke scene. Za sarajevski koncert Pogorelić se odlučio na nekoliko Chopinovih kompozicija koje osim tehničke kompleksnosti, donose i onu interpretativnu, a putem kojih je na najbolji mogući način oslikao svoj pristup prepun preplitanja intelektualističke smirenosti, sa dubokim tragovima emocionalnog proživljavanja odsviranog.
Pored muzičkog, Pogorelićev nastup jednako intrigantnim učinilo je i ono vanmuzičko koje se ogleda u stavljanju umjetnosti izvan (ne)pisanih konvencija izvedbe, bilo da se radi o pripremi za nastup u dvorani dok publika ulazi da bi slušala tog istog umjetnika koji će tek za dvadesetak minuta “zvanično” izaći pred njih, dodavanju kompozicija koje nisu bile najavljene u programu, ili pak neopterećenost striktnim kreiranjem međuprostora omeđenog naklonom i aplauzom publike nakon svake kompozicije.
Recital je Pogorelić započeo Polonezom-Fantazijom u As duru, op 61, koja spada u djela Chopinove kasne faze stvaralaštva. U njoj se sjedinjuju razigranost utemeljena na duhu i kompozicionim karakteristikama poloneze, te nesputane improvizacije karakteristične za fantaziju. Pogorelić je u ovom djelu pokazao promišljenost pristupa svakom tonu, mirnu i trezvenu kontrolu izvedbe, te izvanredno balansiranje dinamike koja je naglasila meditativnost ove kompozicije.
Nakon Poloneze-Fantazije, bilo je vrijeme za čuvenu Drugu klavirsku sonatu u b-molu op 35, djelo koje se izdvaja unutar ne samo Chopinovog stvaralaštva, već i cjelokupne pijanističke literature. Od motoričnog prvog stava, preko skerca u kojem se sukobljavaju kontrastirajuća raspoloženja, te posmrtnog marša gdje se melanholija i drama sonate uzdižu do vrhunca, pa sve do furioznog finala, Chopin u Pogorelićevoj izvedbi ovog djela je neobično živ, iskričav i moćan.
Središnji dio Pogorelićevog recitala bio je rezervisan za Fantaziju op 49 u f mollu komponovanu 1841. godine. Ovo djelo spoj je elemenata marša, igre, korala i lirske kantilene, a u Pogorelićevoj izvedbi do izražaja su došli bogatstvo, raskoš, kolorit, ali i svi kontrasti koje kompozicija u sebi nosi.
Uspavanka ili Berseza op. 57 u Des duru komponovana je 1844. godine, a prvobitno je nosila naziv Varijante, bazira se na temi variranoj 15 puta na podlozi ostinatnog basa. U Pogorelićevoj izvedbi njena je nježna sanjivost i mekoća kojom postiže ugođaj kompozicije, dovedena do savršenstva, što ju je učinilo najmekšom i najsuptilnijom izvedbom u odabranom programu.
Posljednja najavljena kompozicija programa bila je Barkarola op 60 u Fis duru koja donosi kontraste i nemir tako karakterističan ne samo za Chopina, već i za romantizam općenito. Nastup je Pogorelić završio izvedbama Preludija op. 45 u cis mollu i Nokturna op. 62 br. 2 u E duru još jednom davši priliku za promišljanje o interpretaciji i doživljaju Chopina.
U Pogorelićevoj izvedbi Chopin je više od onoga na što smo navikli, Pogorelićev Chopin se razotkriva kao intelektualac čvrste muzičke konstrukcije kod kojeg svaki ton, svaka fraza, svaki prelaz iz meditativnog u temperamentno (i obrnuto) moraju blistati u ispunjenju svoje svrhe i uloge, donoseći tako pogled na njegovo stvaralaštvo izvanredno pronicljivom, ali istovremeno emocionalno ispunjenom izvedbom.
